- δικονομία
- Το σύνολο των νομικών διατάξεων οι οποίες ρυθμίζουν τη διαδικασία απονομής της δικαιοσύνης. Οι δικονομικές διατάξεις αποβλέπουν ειδικότερα στην άρση των ανωμαλιών που παρουσιάζονται στις σχέσεις δικαίου των ανθρώπων και στην έκδοση ορθών δικαστικών αποφάσεων. Η δ. περιλαμβάνει διάφορους επιμέρους κλάδους, όπως είναι o ποινικός, o πολιτικός, o εκκλησιαστικός κ.ά.
ποινική δ.Το σύνολο των διατάξεων που ορίζουν τον τρόπο ανίχνευσης των αξιόποινων πράξεων, της ανεύρεσης και τιμωρίας των ενόχων, καθώς επίσης τον τύπο απονομής της δικαιοσύνης και τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των παραγόντων της δίκης. Συγκεκριμένα οι διατάξεις αυτές καθορίζουν τα ποινικά δικαστήρια και τα δικαστικά πρόσωπα που είναι αρμόδια να εφαρμόσουν τον ποινικό νόμο· τον τρόπο σύμφωνα με τον οποίο ασκείται η ποινική δίωξη· τη διαδικασία της πολιτικής αγωγής· τα σχετικά με τους διαδίκους· τα σχετικά με την αρμοδιότητα των καθ’ ύλην και κατά τόπο ποινικών δικαστηρίων· τα σχετικά με τις διαδικαστικές πράξεις· τα σχετικά με την απόδειξη· τα σχετικά με την ανάκριση (προανάκριση, κύρια ανάκριση, ανακριτικές πράξεις), τη σύλληψη, την προφυλάκιση ή την προσωρινή απόλυση του κατηγορουμένου· τα σχετικά με τη σύνθεση, τη διαδικασία και την αρμοδιότητα του δικαστικού συμβουλίου· τα ένδικα μέσα και ό,τι αφορά την άσκησή τους· τα σχετικά με τη δικαστική συνδρομή· τα σχετικά με τις έκτακτες διαδικασίες, όπως η επανάληψη της διαδικασίας, η αποκατάσταση κλπ.· τα σχετικά με την εκτέλεση των αποφάσεων, τα ποινικά έξοδα και τέλη· τα σχετικά με το ποινικό μητρώο. Μεταξύ των βασικών αρχών της ποινικής δ. είναι η ταχεία απονομή της δικαιοσύνης, η κατοχύρωση των δικαιωμάτων του κατηγορουμένου, η λήψη αποφάσεων σύμφωνα με την κρίση του δικαστή και η εγγύηση της δικαστικής αρχής για την προσαγωγή του κατηγορουμένου στο ακροατήριο.
πολιτική δ. Το σύνολο των διατάξεων οι οποίες καθορίζουν τα όργανα του κράτους που είναι αρμόδια να επιλύουν κυρίως τις διαφορές μεταξύ πολιτών, καθώς και την ειδική διαδικασία που συνεπάγεται η επίλυση των διαφορών αυτών.
Οι τρόποι απονομής της πολιτικής ή αστικής δικαιοσύνης γίνονται με την έκδοση της απόφασης, που συνίσταται στην αναγνώριση της ύπαρξης ή μη ορισμένου δικαιώματος ή υποχρέωσης, ή στον καθορισμό της συμπεριφοράς του διαδίκου με βάση το γράμμα του νόμου· με τη λήψη μέτρων για επείγοντα θέματα, τα οποία μέτρα επιβάλλονται για την αντιμετώπιση ζητημάτων με επείγοντα χαρακτήρα και λαμβάνονται στη διάρκεια της τακτικής διαδικασίας και πριν από την έκδοση της απόφασης· με την αναγκαστική εκτέλεση, που γίνεται με τη βοήθεια των αρμόδιων οργάνων της πολιτείας και συνίσταται στην εξασφάλιση της κατάστασης που είναι σύμφωνη με το περιεχόμενο του δικαιώματος εκείνου για τον οποίο γίνεται η εκτέλεση.
εκκλησιαστικήδ. Είναι απλούστερη από την πολιτική και την ποινική, ενώ οι εγγυήσεις που παρέχει στον κατηγορούμενο είναι ελάχιστες. Οι προβλεπόμενες διαδικασίες απονομής της δικαιοσύνης έχουν κυρίως μυστικό χαρακτήρα και ο δικαστής είναι ελεύθερος να διαμορφώσει προσωπική γνώμη για την υπόθεση που τον απασχολεί. Στα εκκλησιαστικά δικαστήρια χρησιμοποιούνται όλα τα γνωστά αποδεικτικά μέσα, όπως μάρτυρες, αυτοψία, πραγματογνωμοσύνη, δημόσια και ιδιωτικά έγγραφα κ.ά., ενώ τα ένδικα μέσα που ισχύουν είναι μόνο δύο: η ανακοπή της ερημοδικίας και η έφεση. Η εκκλησιαστική δίκη είναι ανεξάρτητη από την κοινή ποινική και οι αποφάσεις των ποινικών δικαστηρίων που αφορούν κληρικούς ή μοναχούς γνωστοποιούνται στον αρμόδιο μητροπολίτη ή, αν πρόκειται για αρχιερέα, στη Διαρκή Ιερά Σύνοδο.
* * *ητο σύνολο τών νομικών διατάξεων που ρυθμίζουν την απονομή της δικαιοσύνης.[ΕΤΥΜΟΛ. < δίκη + -νομία < νόμος. Η λ. μαρτυρείται από το 1833 στους Ελληνικούς Κώδικες].
Dictionary of Greek. 2013.